“De overeenkomst tussen wat jullie doen is duidelijk: jullie bieden allebei iets wat de stad nodig heeft op een bijzondere locatie.”
Vers Beton ging in gesprek met Rineke Kraaij en Maurice Specht (Buitenplaats Brienenoord) en Kelly Vincent en Kim Pieters (Weelde) over cultureel programmeren op een bijzondere plek.
Wederom een nieuw artikel in onze serie over grassroots makers in samenwerking met onze vrienden van Vers Beton. Veel leesplezier!
Lees het originele artikel hier.
In de tijd dat ‘corona’ nog vooral het biertje was dat je drinkt op het terras bij de eerste lentezon, spraken we met Rineke Kraaij en Maurice Specht (Buitenplaats Brienenoord) en Kelly Vincent en Kim Pieters (Vrijplaats Weelde) over cultureel programmeren op een bijzondere plek.
In het Merwe-Vierhavensgebied, op het terrein van de eind 2018 failliet verklaarde sociale ‘stadsboerderij’ Uit Je Eigen Stad richtten Kelly Vincent en Kim Pieters in 2019 Weelde op. ‘De laatste vrijstaat van Rotterdam’: een creatieve plek vol performances, exposities, muziek, goed eten en ‘ongekende mogelijkheden’. Rineke Kraaij en Maurice Specht zijn er te gast. Zij beheren en programmeren sinds 2014 Buitenplaats Brienenoord op het Eiland van Brienenoord. Hier vind je ruige natuur én zicht op Rotterdam, maar ook Schotse Hooglanders, duurzame architectuur en een passende programmering.
Aan een ronde tafel in De Zure Bom, de lunchkantine op het Weelde-terrein, gaan we in gesprek over programmeren op bijzondere (rand)locaties in de stad. Dat de geplande evenementen tot in ieder geval 1 september 2020 niet doorgaan, weten we dan nog niet. Bij ‘corona’ denken we dan nog vooral aan het biertje dat je tweemaal per jaar drinkt op het terras bij de eerste lentezon. Nu dus. Kelly, Kim, Rineke en Maurice praten vol enthousiasme over de plannen die ze hebben met hun solitaire stukje stad. Hoewel ze allemaal cultureel programmeren op een bijzondere plek in Rotterdam, weten ze nog weinig van elkaar.
Buitenplaats Brienenoord
Rineke dompelt zich als programmamaker en cultureel ondernemer al jaren onder in gesprekken over en bijeenkomsten in de stad. Dat deed ze onder andere voor Rotterdam Viert de Stad en Mooi Mooier Middelland. Sinds 2015 is ‘de Buitenplaats’ haar hotspot. Maurice is zelfstandig onderzoeker, maatschappelijk initiatiefnemer en onder andere het brein achter de Leeszaal Rotterdam West. Al sinds 2010 werken Rineke en Maurice samen aan allerlei projecten. Hun laatste wapenfeit is de officiële opening van het nieuwe pand op het Eiland van Brienenoord: midden op het eiland, met uitzicht op de Nieuwe Maas en de stad. De bouw ervan duurde bijna drie jaar. Architectenbureau Superuse Studios ‘oogstte’ het oude kampgebouw en bouwde het nieuwe pand op met 70 procent van de gewonnen materialen.
Kelly en Kim kennen elkaar sinds 2005 en organiseren samen feestjes sinds hun middelbare schooltijd. Onder andere in het café in de Watertoren op De Esch, waarvan Kelly’s vader de uitbater was. Je zou hun huidige werkzaamheden een uit de hand gelopen hobby kunnen noemen, maar daarmee doe je ze tekort. De dames werken hard om van Weelde het kleine paradijs te maken dat ze voor ogen hebben. Inspiratie daarvoor deden ze op tijdens werkzaamheden voor Club K, Motel Mozaique en op (buitenlandse) festivals als het Duitse Fusion. Ze bewezen zichzelf onder andere met hun reizende festival De Geheime Tuin dat in 2013 startte en inmiddels tot de gevestigde orde behoort.
Buitenplaats Brienenoord bevindt zich op het Eiland van Brienenoord in Oud-IJsselmonde. Vrijplaats Weelde ligt in Nieuw-Mathenesse op een oud haventerrein dat tot ‘makers district’ Merwe-Vierhavens wordt ontwikkelt. Hoe kwamen deze plekken op jullie pad?
Rineke: “Als programmamaker organiseerde ik veel debatten en gesprekken over de stad en zo raakte ik ook betrokken bij het Eiland van Brienenoord. In 2014 organiseerden we er een werkweek op de oude zomerkamplocatie over de toekomst van de stad. ‘Hoe ziet Rotterdam er over 15 jaar uit?’ vroegen we allerlei kunstenaars en wetenschappers. Dat was een succes en de voormalige beheerder van het eiland vroeg of wij (Rineke, haar man Sander en Maurice) het beheer wilden overnemen. In januari 2015 kregen we de sleutel van het oude pand.”
Maurice: “Ik houd me graag bezig met het maken van publieke plekken en werk al lang samen met Rineke. Zo raakte ik ook betrokken bij het Eiland. De veiligheid van het oude kamphuis op het terrein liet te wensen over, dus wij wilden een nieuw pand bouwen met materialen van het oude gebouw. De laatste jaren werkte ik daarom vooral als bouwvakker. Met 50 vrijwilligers en professioneel ondersteuners realiseerden we een nieuw gebouw dat in 2019 werd genomineerd voor de Rotterdam Architectuurprijs. Het pand is nu klaar, dus het is tijd voor de volgende stap: programma maken, alhoewel we de hele transformatie van het gebouw ook als programma zien.”
Iedereen aan tafel herkent de behoefte aan vrijheid en creativiteit. Ook voor Kelly en Kim geldt dat ze zich nooit echt binnen de gebaande paden bewogen.
Kim: “Kelly en ik kennen elkaar al heel lang, maar werken sinds vijf jaar echt intensief samen. Festival De Geheime tuin was bedoeld als eenmalig feest, maar evolueerde tot een reizend festival. Inmiddels hebben we zeven edities achter de rug. We hadden na een paar jaar sterk de behoefte aan een eigen, vaste plek waaraan we kunnen bouwen. Toen kwam deze locatie op ons pad.”
“Afgelegenheid is voor ons van meerwaarde omdat we het gevoel van vrijheid ook op anderen willen overbrengen”
Kelly: “Dit is een van de weinige rafelranden die Rotterdam nog heeft, een relatief onbekende plek waar wij dolgraag invulling aan willen geven. Weelde is een plek waar je dag en nacht terecht kunt. De grootste uitdaging nu is om mensen hierheen te trekken. Er is weinig aanloop, maar mensen komen wel al met een doel naar deze omgeving. Samenwerking met andere initiatieven en organisaties is voor ons des te belangrijker en we betrekken daarom zoveel mogelijk mensen bij wat we doen. We huren deze plek voor de komende twee jaar. Dat is kort, dus we willen er het maximale uithalen!”
Is die afgelegenheid een nadeel of juist een vereiste voor wat jullie doen?
Rineke: “Voor ons is dat van groot belang. We zochten juist naar een plek waar je rustig kunt nadenken over de toekomst van de stad, zoals bij een heidag. Op het Eiland van Brienenoord waan je je buiten de stad, terwijl je ‘m wel ziet liggen. Toch is die fysieke afstand cruciaal want daardoor ontstaat er ook meer mentale afstand en ruimte om over de stad na te denken. Er heerst dat gevoel dat je vroeger had tijdens een zomerkamp of vakantie: er valt iets van je af.”
Kelly: “Ook wij als organisatoren hadden juist een grote behoefte aan vrijheid en vonden dat op deze plek. Die afgelegenheid is voor ons dus van meerwaarde omdat we het gevoel van vrijheid ook op anderen willen overbrengen bij alles wat we doen.”
“Nieuwe ideeën komen vaak het beste tot stand door niets te doen. Wij faciliteren dus ook het ‘niets’”
Sluiten jullie met het programma aan op de locatie?
Maurice: “Bij evenementen wordt vaak een plek gezocht bij een programma, maar bij ons werkt het andersom. Dat vind ik het leuke eraan. Wij maken een programma dat aansluit bij de rust van de plek.”
Rineke: “We zaten ooit om de tafel van iemand van Stichting De Verre Bergen. Hij zei dat hier eigenlijk helemaal niets moest gebeuren. Dat vind ik mooi en treffend, want wij willen ook bereiken dat mensen hier de tijd, rust en ruimte vinden voor nieuwe ideeën. Dat lukt soms het beste door juist niets te doen. Wij faciliteren dus ook het ‘niets’.” Laatst waren er studenten Slow Leisure van de Design Academy Eindhoven bij ons te gast. Zij onderzochten hoe te vertragen en lummelen en hadden in hun onderzoeksmethde die traagheid ook ingebouwd. Kortom, oefenen in minder stress kan ook een belangrijk programmaonderdeel zijn.”
Maurice: “Rust is er niet zomaar en niets doen is heel hard werken. Die studenten voelden een zekere urgentie bij traagheid.”
Kim: “Weelde is een plek van eindeloze vrijheid en vermaak. Dat gevoel past bij de afgelegen plek én bij de programmering. Weelde Dag & Nacht is daar een voorbeeld van: van 13.00 uur tot 6.00 uur de volgende ochtend kunnen mensen hier terecht.”
Jullie willen iets wezenlijks toevoegen aan de levens van anderen én aan de stad. Kunnen jullie daar zelf ook een beetje van leven?
Kim: “Wij hebben het pand en de inboedel overgenomen en huren de grond. Met dit project namen we een groot financieel risico. Weelde móet ons dus binnen twee jaar iets opleveren. Daarnaast stopten we nog wat geld in het opknappen van het terrein én hebben we inmiddels een team voor ons werken dat uitbetaald moet worden. Daarom proberen we wat commerciëler te denken en zoeken we naar een balans. Dat is best moeilijk want alles is op een heel andere schaal dan bij De Geheime Tuin: van de plannen tot het publiek en het terrein, alles is groter.”
“De aankoop van het pand is een groot financieel risico. Weelde móet ons dus binnen twee jaar iets opleveren.”
Rineke: “Bij ons is dat wel anders. Wij leven niet van de exploitatie van de Buitenplaats, het heeft een maatschappelijke bestemming en geld verdienen is dus niet het doel. De exploitatie is ook niet wat wij het meest interessant vinden. Maar we moeten natuurlijk wel rekening houden met de verhouding tijd-geld. We investeren enorm veel tijd in de Buitenplaats en halen er een basisinkomen uit. De kosten zijn gelukkig relatief laag: voor de bouw van het pand kregen we een subsidie en de huur van gemeentelijke grond valt ook wel mee. Daarbij werken we met veel vrijwilligers, dat bespaart geld.”
“Ik ben tijdens het proces wel even bang geweest voor een gestolde droom, toen de constructie van het pand stond, maar we een ton tekort kwamen voor de voltooiing ervan. Maritiem bedrijf Van Oord heeft toen samen met hun buren Alphatron en Evides het tekort gefinancierd. Van Oord schonk eerder al een uitkijktoren op het Eiland aan de stad, zij voelen zich verbonden met deze plek.”
Over een aantal jaren verloopt jullie huurcontract: zijn jullie bang voor herontwikkeling van het gebied?
Rineke: “Nee, het Eiland is een recreatief gebied waar andere bebouwing onmogelijk is. Ze zijn net begonnen aan de bouw van een getijdenpark en de dreiging van een nieuw stadion in die buurt is er niet meer. Ook de derde brug komt een kilometer verderop. Dat alles maakt dat het eiland wel het eiland zal blijven. Als wij het goed doen dan zou het raar zijn dat we over zes jaar de grond schoon moeten opleveren.”
Kim: “Ik hoop op verlenging van ons huurcontract. Er is ons gevraagd na te denken over hoe wij onszelf zien binnen de gebiedsontwikkeling. We weten dat we uiteindelijk weg moeten: rondom deze plek worden op den duur woningen gebouwd. Toch denken we wel al na over wat wij daarin willen betekenen.”
“Ook wij maken deze grond meer waardevol. Het zou fijn zijn als we daar zelf ook iets aan overhouden”
Kelly: “We willen dolgraag iets opbouwen en vooruit denken. We hebben behoefte aan duidelijkheid. Natuurlijk dragen we, nu we hier zitten, bij aan de groei in bekendheid en populariteit van dit stuk stad. Ook wij maken deze grond meer waardevol. Het zou fijn zijn als we daar zelf ook iets aan overhouden. Hopelijk is dit geen eenmalige investering geweest en staan we niet aan het einde van de rit met niets dan een leuke ervaring. Dat zou ik best wel pijnlijk vinden.”
De overeenkomst tussen wat jullie doen is duidelijk: jullie bieden allebei iets wat de stad nodig heeft op een bijzondere locatie. Zit het verschil in de programmering, dat Weelde draait om vermaak en Buitenplaats Brienenoord om verdieping?
Kelly: “Wij zijn wel degelijk ook met verdieping bezig. Vorig jaar werkten we samen met het Nederlands Fotomuseum, naar aanleiding van EYE LOVE YOU, de tentoonstelling van Ed van der Elsken. Er was hier een artist in residence, een expositie en allerlei lezingen. Dat soort samenwerkingen zijn niet ongewoon voor ons. We werken samen met Cineville en ook tijdens Museumnacht voegen we een mooi cultureel programma toe aan onze Weelde nachten. We denken niet in één discipline en hebben daarom diverse samenwerkingspartners.”
Rineke: “Wat ik als overeenkomst zie is dat we allebei een plek creëren waar mensen het alledaagse leven kunnen ontvluchten. Bij jullie vinden mensen een sprookjesachtige wereld, de wereld op zijn mooist. Bij ons vinden mensen vooral ruimte, tijd en ideeën en moeten ze zelf aan de slag om de gedroomde wereld uit te denken of te verbeelden.”
Tekst: Priscilla de Putter
Beeld: Geisje van der Linden